Identyfikacja problemu i jego znaczenie

Na terenie Polski znajduje się szereg różnorodnych aluwialnych nadrzecznych terenów podmokłych, poczynając od nienaruszonych mokradeł leśnych do częściowo uprawianych łąk mokrych użytkowanych przez wypas.

Obszary takie są bardzo cenne nie tylko z przyrodniczego punktu widzenia ale również z perspektywy europejskiej jako że w znacznym stopniu zniknęły z krajobrazu krajów Unii Europejskiej z powodu rozwoju nowoczesnych form intensywnego rolnictwa i leśnictwa.

Z punktu widzenia bioróżnorodności, aluwialne mokradła mają duże znaczenie. Pasy terenów podmokłych wzdłuż rzek zawierają bogactwo gatunków i stanowią naturalne korytarze dla przemieszczania roślin i zwierząt na izolowane obszary naturalnych siedlisk pośród terenów rolniczych.

Ochrona mokradeł nadrzecznych ma duże znaczenie również z punktu widzenia zagrożenia powodziowego, gdyż mokradła te są zbiornikami retencyjnymi i jako takie zmniejszają ryzyko strat powodziowych w dolnej części dorzecza.

Należy oczekiwać, że w naszym kraju wprowadzony zostanie bardziej intensywny model gospodarki rolnej, jako wynik przyspieszenia rozwoju ekonomicznego i zbliżającego się członkostwa w Unii Europejskiej. Stworzy to zagrożenie dla tych wartościowych siedlisk, wobec czego należy obecnie podjąć działania dla ochrony terenów podmokłych i ekstensywnie użytkowanych mokrych łąk chroniące je przed zniszczeniem.

W Polsce zostały już stworzone solidne podstawy prawne ochrony środowiska naturalnego. Różnymi formami ochrony objęto tereny cenne z przyrodniczego punktu widzenia, chroniąc również tereny podmokłe. Biebrzański Park Narodowy, został w całości utworzony dla ochrony takich terenów, a w wielu parkach narodowych lub krajobrazowych chronione są większe lub mniejsze obszary mokradeł.

Przed gminami i administracją lokalną stoi zadanie wypracowania programów zarządzania mniejszymi terenami chronionymi z których część, jak mokradła i łąki częściowo użytkowane. Jest to dla nich do pewnego stopnia nowe pole działania. Niezbędne jest wobec tego tworzenie potencjału dla zarządzania mokradłami na poziomie lokalnym, aby zapewnić realizację globalnego celu postawionego przez rząd Polski, a mianowicie objęcie różnymi formami ochrony 30% terytorium kraju oraz redukcję o połowę związków biogennych odprowadzanych do Bałtyku.

Osiągnięcie tego celu wymaga jednak zastosowania różnorodnych metod dostosowanych do charakteru poszczególnych zlewni i podzlewni, ich cech fizjograficznych, glebowych, stosunków hydrograficznych, aktualnego i potencjalnego sposobu zagospodarowania, struktury własności gruntów Optymalnym rozwiązaniem, zgodnie z badaniami prowadzonymi w Polsce, jest dążenie do zamykania obiegów wody i materii na terenach użytkowanych rolniczo. Jednoznacznie stwierdzono użyteczność różnorodnych form młodoglacjalnych jako gotowych, naturalnych barier oraz możliwości wzbogacania w oparciu o nie krajobrazu w tereny podmokłe. Stwierdzono, że wszelkie małe jeziorka, oczka wodne i zabagnienia terenu stabilizują stosunki wodne oraz przeciwdziałają spływom biogenów.

Warto podkreślić, że niektóre formy barier są na tyle skuteczne, że wręcz pozwalają na intensyfikację produkcji rolniczej. Dotychczasowa praktyka była jednak odwrotna, najpierw zanieczyszczano a dopiero później poszukiwano sposobów rozwiązania powstałych problemów. Niniejszy program ma szansę na podjęcie działań zapobiegawczych.